Plecy
OKRES MELODII 0-1 ROK ŻYCIA
 

Pierwszy krzyk dziecka jest oznaką jego życiowej aktywności, ale również potwierdzeniem prawidłowego funkcjonowania narządów mowy. Początkowo dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku.

W 2 – 3 miesiącu życia dziecko głuży, czyli wydaje specyficzne dźwięki o przypadkowym miejscu artykulacji, które nie mieszczą się w systemie fonologicznym języka.

Około 6 miesiąca życia dziecko zaczyna gaworzyć, czyli powtarzać dźwięki zasłyszane z otoczenia. Jest to duży krok na drodze rozwoju mowy. Sylaby te nie mają jeszcze dla dziecka konkretnego znaczenia.

 

OKRES WYRAZU 1-2 ROK ŻYCIA
Kojarzenie wielokrotnie powtarzanych dźwięków ze wskazywaniem odpowiedniej osoby lub przedmiotu prowadzi do wypowiadania ze zrozumieniem pierwszych słów: mama, tata, baba, lala. Umiejętność

tę zdobywa dziecko około 1 roku życia. W słowniku dziecka możemy już zaobserwować samogłoski

[a, o, u, e, y, i] oraz spółgłoski [m, p, b, t, d].

Maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć.
W tym okresie, obok istniejących już samogłosek, w mowie dziecka doskonali się artykulacja spółgłosek:     [m, p, b, m., t, d, n, k, ś, ć] czasem [ź, dź]. Pozostałe głoski zastępowane są łatwiejszymi, o zbliżonym miejscu artykulacji. Charakterystyczną cechą wymowy dziecka w tym okresie jest upraszczanie, tzn. wypowiadanie pierwszej lub ostatniej sylaby danego słowa.

 

OKRES ZDANIA 2-3 ROK ŻYCIA
 

Jest to czas budowania zdań. Początkowo są to zdania proste, składające się z dwóch lub trzech wyrazów. Stopniowo rozrastają się, przechodząc w wypowiedzi dłuższe, cztero-, pięciowyrazowe.

3-latek powinien już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe oraz spółgłoski [p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, d, n, l, ł, j]. W tym wieku pojawiają się głoski [s, z, c, dz]. Chociaż dziecko dużo głosek umie już wypowiedzieć poprawnie w izolacji, w mowie potocznej zastępuje je jeszcze łatwiejszymi. Najczęściej [s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż] są zastępowane przez zmiękczone odpowiedniki [ś, ź, ć, dź]. Głoska [r] wymawiana jest jako [l] bądź [j].

 

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ-WIEK PRZEDSZKOLNY
4 rok życia Dziecko 4-letnie powinno już wymawiać w mowie potocznej [s, z, c, dz], które to głoski do tej pory zastępowane były przez [ś, ź, ć, dź]. Niekiedy pojawiają się w artykulacji głoski dziąsłowe [sz, ż, cz, dż]. Głoska [r] nadal zastępowana jest przez [l].

Następuje stały wzrost słownictwa a wypowiedzi stają się coraz dłuższe i barwniejsze.

Dziecko poznaje świat korzystając z języka, czyli zadaje pytania. Uczy się opowiadać
o emocjach, nazywać relacje przestrzenne i czasowe.

 

5 rok życia Dziecko 5-letnie zazwyczaj wypowiada większość głosek polszczyzny łącznie z [sz, ż, cz, dż].

Dziecko potrafi już opowiadać, co wydarzyło się w przeszłości i co wydarzy się w niedalekiej przyszłości. Opisuje cechy osób i przedmiotów oraz relacje przestrzenne zachodzące między nimi.

 

6 rok życia Dziecko 6-letnie posługuje się wszystkimi głoskami języka polskiego, także głoskami [sz, ż, cz, dż] oraz głoską [r].
Wykorzystuje wszystkie części mowy i schematy składniowe. Zazwyczaj prawidłowo stosuje formy gramatyczne.

 

DLACZEGO DZIECKO NIE MÓWI?
Prawidłowy rozwój mowy dziecka zależy od:

  • czynników organicznych (zarówno wrodzonych jak i nabytych) takich jak:
    funkcjonowanie układu nerwowego, budowa aparatu artykulacyjnego, poziom słyszenia,
  • czynników środowiskowych czyli doświadczeń językowych dziecka w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami oraz rodzaju stymulacji jaką otrzymuje.

W okresie od urodzenia do 3 roku życia dziecka mówimy o 3 etapach w rozwoju mowy:

  • Okres melodii 0-1 roku życia
  • Okres wyrazu 1-2 roku życia
  • Okres zdania 2-3 roku życia

Czas od 0-3 roku życia dziecka jest najważniejszy dla mowy!

Główne przyczyny „nie mówienia”:
1. Dziecko ma problemy ze słuchem.
To jedna z częstszych przyczyn braku rozwoju mowy. Częste i długie infekcje kataralne (również na tle alergicznym) są częstą przyczyną wysiękowego zapalenia ucha (płynu). Pojawiający się niedosłuch znacznie utrudnia rozwój mowy. Również powiększenie migdałka gardłowego zaburza proces nabywania mowy i rozwój sprawności artykulatorów (języka, warg, podniebienia miękkiego).

2. Problemy z integracją sensoryczną (SI).
Napięcie mięśniowe twarzy, wrażliwość dziecka na dźwięki i bodźce słuchowe oraz wrażliwość jamy ustnej dziecka (jego narządów artykulacyjnych), to te elementy integracji sensorycznej, które bezpośrednio wpływają na mowę. Maluch może być wrażliwy bardziej na dźwięki otoczenia niż mowy lub być nadwrażliwy na mowę. W takim przypadku jego zdolności przyswajania języka znacznie maleją, ponieważ dziecko nie słyszy słów lub kojarzą mu się one niejako z bólem (dźwięki mowy brzmią tak, jak dla większości z nas drapanie paznokciami po tablicy). Wrażliwość jamy ustnej, czucie położenia języka, napięcie mięśniowe w jamie ustnej, w gardle, napięcie języka powodują, że czasami powiedzenie pewnych głosek jest niemożliwe.

3. Brak dojrzałości mózgu lub narządów artykulacyjnych.
Za mowę, w mózgu odpowiedzialne są określone ośrodki. Brak ich dojrzałości może spowodować, że dziecko nie będzie umiało stworzyć wypowiedzi lub nie będzie wiedziało jak „zaprogramować” pracę narządów artykulacyjnych. Brak dojrzałości mózgu może odpowiadać też za brak rozumienia pytań. Podobnie jest z narządami artykulacyjnymi – ich słaba praca uniemożliwia wypowiadanie danych głosek – w efekcie brak tych dźwięków w repertuarze dziecka.

4. Dziecko nie ma wzorców.
Dziecko potrzebuje być „bombardowane” rodzimą mową. Jeśli większość czasu spędza z osobą, która nie widzi potrzeby w mówieniu do niego, albo mówi bardzo mało to powodem może okazać się brak wzorca. W takiej sytuacji dziecko po prostu nie wie, że może mówić i co gorsza nie wie, co ma mówić.

5. Dziecko nie mówi, bo nie musi lub nie jest to mile widziane w domu.
To niestety częsty przypadek. Jeśli w otoczeniu dziecka jest osoba, która na wszystkie pytania odpowiada za nie, domyśla się co maluch chce powiedzieć, domyśla się jakie ma potrzeby, to dziecko nie ma motywacji do mówienia!  Podobnie będzie w sytuacjach, gdy maluch jest notorycznie uciszany lub wychowuje się w rodzinie, w której uważa się, że dziecko nie ma prawa głosu. W takich sytuacjach, szczególnie u wrażliwych dzieci, może się wytworzyć strach przed mówieniem.

 


 

STYMULACJA  MOWY  NA CO DZIEŃ  (dla małych dzieci):

  • Połóż przed dzieckiem kilka zabawek. Nazwij jedną z nich i poproś aby dziecko ją wskazało.
  • Zwracaj uwagę na odgłosy codziennego życia. Zachęcaj dziecko, żeby odgadywało, co to za dźwięki.
  • Zachęcaj do naśladowania odgłosów zwierząt i pojazdów.
  • Wskazuj wraz z dzieckiem i nazywaj poszczególne części ciała – np.: głowa, brzuch, noga itd. u siebie, dziecka, misia, lalki.
  • Ucz rymowanek- wyliczanek np.: „Siała baba mak…”, „Leci osa…”
  • Wymawiaj z wyraźną intonacją często używane zwroty: „Gdzie jesteś?”, „Nie ma”, „Co to?”. Używaj imienia dziecka w różnych formach.
  • Nazywaj nie tylko otaczające Was przedmioty, ale także nazywaj czynności, opisując co robicie.
  • Mów „twarzą w twarz” (Wasze buzie na tej samej wysokości) z barwną, żywą artykulacją i intonacją.
  • Spróbujcie dmuchać na pianę w wannie, na ryż, mąkę, piórka. Wykorzystaj też do zabawy bańki mydlane i wiatraczki.
  • Stymuluj w zabawie z dzieckiem wszystkie jego zmysły i pozwól mu na samodzielność!
  • Angażuj ręce dziecka – możesz wykorzystać do tego masę solną, ciasto, ciastolinę, plastelinę, śnieg, piasek, kaszę, groch, makaron, kredki, wodę.
  • Odpowiadaj zawsze na pytania dziecka!
  • Zauważaj i gratyfikuj wysiłek, kiedy dziecko mówi do Ciebie!
  • Baw się w znajdowanie/budowanie kategorii słów np.: teraz wybieramy tylko zwierzęta, które żyją na wsi/w lesie; do koszyka wkładamy tylko rzeczy do jedzenia;
    w kuchni potrzebne nam będą… itp.
  • Naśladuj i nazywaj z dzieckiem czynności np.: Pokaż gdzie (jedzie/idzie/siedzi)? Pokaż jak lata samolot?
  • Pokaż na ilustracjach i nazwij antonimy np.: mały i duży, smutny i wesoły, brudny i czysty.
  • Akcentuj przyimki kiedy mówisz do dziecka (w, na, pod).
  • Nazywajcie kolory. Zbierzcie do pudła wszystkie rzeczy w określonym kolorze. Ważne – za każdym razem nazywajcie ten kolor (żółty banan, żółty klocek, żółta skarpetka itd.).
  • Zróbcie własnoręcznie grzechotki lub inne proste instrumenty. Grajcie na nich wspólnie i przy okazji łączcie w pary te, które wydają takie same dźwięki.
  • Twórzcie razem muzykę wykorzystując posiadane instrumenty: cymbałki, bębenek, harmonijkę.
  • Nazywaj uczucia dziecka. Możesz schematycznie zilustrować różne uczucia i rozmawiać o tym z dzieckiem.
  • Wspólnie oglądajcie zdjęcia rodziny oraz bliskich i rozmawiajcie o nich.
  • Recytuj wierszyki i śpiewaj z dzieckiem piosenki, które można ilustrować gestem np.: „Idzie rak…”, „Tańcowały dwa Michały…”, „Baloniku mój malutki”
  • Powtarzajcie razem wierszyki, piosenki, rymowanki.
  • Czytaj dziecku książeczki i opowiadaj proste, krótkie bajki. Możesz też wymyślać opowieści, których bohaterem będzie postać podobna do Twojego dziecka.
  • Zadawaj dziecku pytania otwarte i dawaj czas na udzielenie odpowiedzi.
  • Czytając, zadawaj pytania dotyczące bajeczki i wprowadzaj czytanie dialogowe.
  • SAMA ROZMOWA JEST JUŻ STYMULACJĄ!
  • Daj dziecku czas, motywację i przestrzeń na mówienie!
  • Zadbaj o prawidłowy przebieg czynności fizjologicznych: oddychania, odgryzania, żucia i połykania pokarmów!

 

Opracowała Agnieszka Zarzycka-Kożuszek

 


 

 

Rekomendowane przez logopedów PPP nr 20 publikacje

Skip to content